چُغامیش، تپه ای باستانی

تپه های باستانی چُغامیش، در جنوب شهرستان دزفول و حدفاصل بین شهرهای شوشتر و شوش است که قدمت آن ها به 5 هزار سال قبل از میلاد باز می گردد و گنجینه کاملی از دوران هفت هزار ساله قبل از میلاد تا شکوفا شدن تمدن در شوش را دارا است. تپه چُغامیش در فهرست آثار باستانی ملی ایران به ثبت رسیده است. این تپه ها، اثرهایی از یک شهر باستانی هستند که از خشت ساخته شده و متعلق به قبل از پیدایش خط می باشد. این منطقه قبل از شکوفا شدن تمدن در شوش، به عنوان منطقه ای کشاورزی از اهمیت اقتصادی زیادی برخوردار بود و همچنین به عنوان اولین مرکز اختراع خط و کتاب نیز به شمار می رود.

کاوش های باستان شناسی که در این منطقه انجام گرفت باعث کشفیات بی نظیری همچون قدیمی ترین سند دریانوردی، سندهایی از تاریخ موسیقی ایران مربوط به چهار هزار سال قبل از میلاد، خشت نوشته ها و مهرهای استوانه ای بود که نشان دهنده قدیمی ترین ارکستر و صحنه اجرای موسیقی بود که به مهر چُغامیش معروف است.

اولین سند دریانوردی جهان

در میان کاوش ها و اشیای مکشوفه، قدیمی‌ترین سند دریانوردی جهان در این تپه یافت شد که ریشه فرهنگی آن به ۶ هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. این مهر گلین، یک کشتی را با سرنشینانش نشان می‌دهد که در آن، یک سردار پیروز ایرانی نشسته که از جنگ برمی گردد و اسیرانی هم در جلوی او دیده می‌شوند که زانو زده اند. همچنین در این مهر یک گاو نر و یک پرچم هلالی شکل هم دیده می‌شوند.

مهر چغامیش سندی بر قدمت ۶ هزار ساله نوازندگی گروهی در ایران

در کاوش‌هایی که از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۶ توسط مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو انجام گرفت، مُهری به دست آمد که یکی از سندهای مهم تاریخ تکامل موسیقی در تمدن انسان به‌شمار می‌رود. مهر چُغامیش توسط دو باستان‌شناس از دانشگاه شیکاگو به نام‌های پیناس دلوگاز (Pinhas Delougaz) و هلن کانتور (Helene Kantor) کشف و در گزارش کاوش آن‌ها معرفی شد.

این مهر، نخستین سندی است که بشر از موسیقی به شکل سازمان یافته دارد که شامل تصویر گروهی از نوازندگان است که نخستین شکل ارکسترهای امروزی را مجسم می‌کند، نوازنده ای در حال نواختن چنگی بزرگ و فردی دیگر در حال طبل زدن است؛ نوازنده ای دیگر در حال نواختن ساز بادی است و نفر چهارم هم در حال آواز خواندن نشان داده شده است. بنابراین در این تصویر، ارکستری را مشاهده می‌کنیم که از سازهای زهی، بادی و کوبه‌ای استفاده کرده و خواننده ای نیز با آن‌ها همکاری می‌کند. اما این ارکستر گوشه‌ای از تصویر اصلی را شامل می‌شود که در برابر آن ها، مردی روی یک بالش نشسته و میزی در جلویش قرار دارد که روی آن خوراکی‌های گوناگون چیده شده‌است و خدمتکار در حال پذیرایی از اوست. در گوشه ای دیگر از تصویر، دو نفر در حال خرید، فروش یا معاوضه کالا و اجناس مشاهده می‌شوند که با توجه به دو بعدی بودن تصویر، این دو فرد در صحنه واقعی در عرض صحنه در حال ایفای نقش خویش در نمایشی با موضوعی اجتماعی و روزمره هستند، از این رو می‌توان تصویر فوق را به عنوان اولین اجرای اپرا توسط بشر دانست.